Finansal piyasaların 20. yüzyılda gelişmeye başlaması, yatırım ve tasarruf kavramlarını öne çıkarırken bir yandan da kontrol edilmesi gereken bir mekanizmanın varlığını hissettirdi.
Bakıldığı zaman ticaret yıllar boyunca ikili taraflar arasında gerçekleşmiş ve ticaret ağları geliştikçe aracı kurumlar ortaya çıkmıştır. Bankalar ve diğer finansal kurumlar da büyüyen finansal piyasalar içerisinde düzenleyici kurum özelliğini sağlayamamıştır. 1929 Ekonomik Buhranının yaşanmasına sebep olan borsaların çökmesi olayları finansal piyasaların güvenilirliğini zedelemiştir.
Böylesine büyük bir yatırım dünyasında düzenleyici bir kurumun eksikliği 1929 buhranından sonra büyük ölçüde hissedilmiştir. İşte Amerika Birleşik Devletleri’nde Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) böyle bir ortamda kurulmuştur.
Şimdi de kripto topluluğunun, bitcoin ve kripto ETF ürünlerinin onaylanma sürecinde sık sık duyduğu SEC’in ne olduğundan, görevlerinden ve öneminden bahsedelim.
SEC Nedir?
ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), menkul değerlerin ve benzeri yatırım ürünlerinin satışını ve ticaretini düzenleyen bir Federal kurumdur. Kurum, 1934 yılında, ekonomik buhranın etkilerini dindirmek ve piyasaları düzenlemek için kuruldu.
Düzenleyici bir işlevle çalışan SEC, yatırımcıları, finansal piyasalardaki kötü oyunculardan korumak, dolandırıcılığı önlemek, yasa dışı yatırımları ortaya çıkarmak ve diğer finansal suçları araştırmak için çalışır. Türkiye için SPK neyse ABD için SEC odur.
SEC’in İdari Yapısı
SEC, başkanda dahil beş komisyon üyesi tarafından idare edilmektedir. Her komisyon üyesinin görevi beş yıldır, ancak yeni bir üye atanana kadar ek 18 ay daha hizmette kalabilir. Şu anki SEC Başkanı,17 Nisan 2021’de göreve gelen Gary Gensler’dir. Tarafsızlığı desteklemek amacıyla oluşturulan yasalara göre, 5 komiserin 3’ü aynı partiden olamaz. Şu anki komisyon üyeleri Gary Gensler, Allison Lee, Caroline A. Crenshaw, Hester Peirce ve Elad L. Roisman’dır.
SEC’in Görevleri Nelerdir?
SEC, Amerika’nın ekonomik ve finansal anlamda küresel rolünü devam ettirmesi amacıyla yatırımcıları korumak ve pazar gelişimini teşvik etmektedir.
SEC’in en temel görevi şeffaf bir pazarın korunmasıdır. Düzenleyici kurum, Amerika Birleşik Devletleri‘ndeki menkul kıymet alım satımını yoğun bir şekilde takip etmekte ve şirketlerin durumunu ölçmek için bazı belgeler istemektedir. Bu belgeler, herkes tarafından kontrol edilebilecek bir şekilde kurumun web sitesindeki elektronik dokümantasyon sisteminde mevcuttur. SEC, yasadışı işlemlerden şüphelendiği bir şirketin denetlenmesini emredebilir ve yasaları ihlal edenleri mahkemeye verebilir.
SEC’in yatırımcıları korumakla görevlidir. Bu doğrultuda yatırıma sunulacak hisseleri, fonları vb. finansal ürünleri denetler. Borsada işlem görecek ürünler öncelikle SEC’in onayından geçer. Onun onayı olmadan bir yatırım ürünü işleme konulamaz.
Daha da basitleştirmek için maddeler halinde SEC’in görevlerini sıralayalım:
- Yatırıma konu olan ürünlerin menkul kıymet şartını taşıyıp taşımadığını belirtmek,
- Menkul kıymetlerin hangi sınıflandırmaya girdiğini belirlemek (Hisse senedi, tahvil, bono vb.),
- Federal menkul kıymet yasalarını belirlemek ve uygulamak,
- Menkul kıymet pazarını düzenlemek,
- Belirlenen yasaların ihlali durumunda gerekli kuruluşları denetlemek ve dava açmak,
- Elektronik menkul kıymet piyasasında var olan kurum ve kuruluşları düzenlemek,
- Hisse senedi piyasasını düzenlemek,
- Amerika Birleşik Devletlerine ait hisse senedi ve opsiyon borsalarını denetlemek ve düzenlemek.
- SEC’in yeni yeni kripto para piyasasındaki rolü artıyor. Bu doğrultuda bitcoin ve kripto ETF ürünlerinin denetim ve onay sürecinde yer almak.
İlginizi Çekebilir: Arbitraj Nedir? Arbitraj Nasıl Yapılır? Kripto Arbitraj Ne Anlama Gelir?
SEC Neden Önemlidir?
Bir finansal piyasada alıcı ve satıcı her zaman karını maksimize etmek ister. Bu istekler doğrultusunda tedbirsiz atılacak adımlar bazı sorunlar yaratabilir. Mesela bir şirket hazır olmadığı halde finansman uğruna halka arz olmak isteyebilir. Ya da bir yatırımcı bilgisi olmadığı halde farklı ürünlere tüm parasını yatırabilir ve parasız kalabilir. Bu gibi durumlarda düzenleyici kurumlar hem alıcı hem de satıcıyı korumak adına bazı kararlar almak zorundadır. Örneğin kaldıraçlı işlem sınırı, sağlam finansal ürünlerin işleme sunulması için denetim ve hukuki kuralların belirlenmesi gibi kararlarla SEC, yatırımcıyı korumak ister.
Finansal piyasalar denetlenmezse yasa dışı işlemler artabilir ve yatırımlar fayda getirmez. Krizler daha sık yaşanır ve ekonomiler daha istikrarsız hale gelebilir. Bu gibi durumların olmaması için SEC gibi düzenleyici kurumlara ihtiyaç duyarız.
