Spot piyasa dediğimiz piyasanın anlamı, finansal ögelerle anlık bir ticaret yapabildiğimiz ögelerin fiyatlarının belirlendiği piyasadır.
Spot piyasanın diğer bir anlamı da ürünün son fiyatından o an gerçekleşen alım satım işlemidir. Spot piyasasında, alım veya satım işlemleri işlem tarihinde belirtilen fiyattan sonra en geç iki iş günü içerisinde gerçekleşir.
Spot Piyasa Yani Nakit Piyasa Nedir?
Kullanıcılar arasında genellikle bilinen adıyla “Nakit Piyasa” yani spot piyasa, finansal niteliği olan bir ürünün en son belirlenen fiyatı üzerinden alım veya satım yapılma işleminin en fazla iki iş günü içerisinde yapılmasını ifade etmektedir. Fiyatı belirleyen faktör ise tabii ki arz-talep faktörüdür. Yatırımcı spot piyasasında alım veya satım işlemi yaparken elinde bulunan ürün dışında herhangi bir şey kullanamaz yani işlem sırasında kaldıraç uygulanmaz.
Merkezi borsalar, alım satım işlemini kullanıcı için daha kolay hale getirerek, yasal düzenlemelere uyumlu bir şekilde aracılık hizmeti sunarak yapılan güvenli işlemler karşılığında ise belirli bir oranda komisyon alırlar. Merkeziyetsiz borsalar da buna benzer bir hizmet sunar ancak merkezi borsalardan farkı bunu Blockchain akıllı sözleşmeleri aracılığı ile yaparlar.
Spot Fiyat Nedir?
Bir finansal ürünün cari fiyatına spot fiyat denir. Bir ürünün borsadaki hemen satın almanız veya satmanız durumunda gereken fiyattır. Alıcılar ve satıcılar, alış ve satış emirlerini yayınlayarak spot fiyat listesini oluştururlar. Likit piyasalarda, sipariş talepleri arttıkça ve piyasaya yeni talepler girdikçe spot fiyatı anlık olarak değişkenlik gösterir.
İşin öteki tarafında vadeli fiyatlar spot fiyatlarına göre belirli bir seviyenin üstüne (piyasanın faiz oranı ölçüsünde) artarsa, piyasadaki satışlar da spot yerine vadeli olarak yapılmaya başlar. Başka bir deyişle açıklamak istersek; vadeli teslim sözleşmelerinin arzı kısmı artar, bu da vadeli piyasada fiyatların düşüşe geçmesiyle açıklanabilir. Aksi bir durumda,, yani vadeli piyasada fiyatların spot fiyatlarına göre belirli bir sınır çizgisinin altına inme durumunda, satışlar piyasadan spot piyasasına yönlendirilir.
Spot Piyasaların Çalışma Mantığı
Spot piyasalar aynı zamanda fiziksel piyasa olarak da adlandırılabilirler. Çünkü, alım satım işlemleri yaptığınız zaman etkin bir şekilde anlık olarak o varlıkla değiştirilir. Spot piyasalarının çalışma düzenleri incelendiğinde, alıcı ve satıcı arasındaki resmi para transferi iki gün gibi bir zaman alabilecekken, her iki taraf da bu işlemi onaylayarak “hemen” ticareti kabul eder. Yani bunun şu anlama geldiğini de kabul edebiliriz; spot olmayan veya vadeli işlemlerde, şu anki fiyat üzerinden anlaşmaya varılır ancak paranın teslimi ve transferi daha sonraki uygun bir tarihte gerçekleşir.
Vadesinin bitmek üzere olan sözleşmelerdeki vadeli işlemlere nadiren de olsa spot işlemler denebilir, çünkü süresi dolmak üzere olan veya dolan sözleşme alıcı ve satıcının istenilen varlık için en kısa sürede nakit alışverişi yapacağı anlamına da gelmektedir.
Spot Piyasa İçin Örnekler
Hepimizin bildiği Bitcoin için spot piyasa örneği istendiğinde bu işi bilen neredeyse her insan karşınıza BTC/USDT spot işlem çiftinin bir grafiğini gösterir. BTC, döviz çiftinde kendine yer bulan ilk para birimi olan temel para birimidir. Bunu, genellikle teklif para birimi olarak da kabul gören USDT takip etmektedir. Bu denilen piyasalarda kullanıcılar USDT karşılığında BTC’ye sahip olabilir ya da BTC satın almak için USDT alıp satabilirler.
Spot piyasayı örneklendirmek istersek şu şekilde örneklendirebiliriz:
- Emtia piyasaları: Altın, gümüş, petrol gibi emtialar
- Döviz piyasaları: EUR/USD, GBP/USD, USD/JPY gibi döviz çiftleri
- Borsalardaki hisse senetleri: Apple, Microsoft, Amazon gibi borsalardaki hisse senetleri
- Kripto para piyasaları: Bitcoin, Ethereum, Ripple gibi kripto para birimleri
Spot Piyasanın Avantajları
Spot piyasa, kullanıcılarına çok sayıda avantaj sunar. Her şeyden önce bu piyasalara 24 saat ulaşılabiliyor olması kullanıcılar açısından büyük bir rahatlıktır. Ayrıca düşük maliyetle hızlı işlem yapılabilir.
Spot piyasa avantajları şunlardır:
- Hızlı ve anında ticaret yapma imkanı
- Düşük maliyetler
- 24 saat açık oluşu
- Çok sayıda farklı ürün seçeneği
- Dünya çapındaki likidite seviyesi
- Düzenlenmiş bir piyasa
- Otomatik ticaret yapabilme seçeneği
- Küçük miktarda yatırımla işlem yapabilme
